غربال­گری سه ماهه اول حاملگی

یکی از دغدغه­ های اصلی مادران باردار (غیر از جنسیت جنین!)، پیش­بینی سالم بودن جنین است. روش­های غربال­گری به این علت به وجود آمده ­اند که احتمال خطر آنومالی (و نه قطعیت وجود آن) را مشخص نمایند تا در گروه پر خطر اقدامات تکمیلی صورت گیرد.

رویکرد روش­های غربال­گری از انواع Invasive به سمت Non-invasive در حال جابجایی است و سعی شده در همین حال احتمال مثبت و منفی کاذب کاهش یابد.روش غربال­گری سه ماهه اول که در حال حاضر مورد توجه است توسط Fetal Medical Foundation (FMF) پیشنهاد شده است که به طور مرتب در حال بازبینی و تغییر است. با توجه به وفور بررسی بر طبق پروتکل FMF در ایران و مشکلاتی که خصوصا درنوع و زمان درخواست سونوگرافی در مطبم با آن مواجهم، به نظرم رسید مروری دوباره برای اندیکاسیون­ها و روش­های FMF خالی از فایده نیست.تمام مادران دارای Priority Risk آنومالی­های جنین هستند. غربال­گری Likelihood Ratio را مشخص نموده که براساس درصد خطر محاسبه شده (در آزمایشگاه) روند غربال­گری پیگیری می­شود.به طور کلی غربال­گری سه ماهه اول بر سه پایه سن مادر، بیوشیمی خون و سونوگرافی است. سونوگرافی بایستی بین سن ۱۱w-13w+6d یا CRL : 45-84mm انجام گیرد. سونوگرافی بالاتر یا پایین­تر از سن  فوق ارزش تشخیصی ندارد و نباید در خواست یا انجام شود.روش Basic اسکرین، اندازه­ گیری CRL+FHR+NT است که با پارامترهای سن مادر و PAPP-A & Free β-HCG در آزمایشگاه در نرم­ افزار قرار داده شده و میزان خطر محاسبه می­شود. بهتر است زمان آزمایش خون و سونوگرافی نزدیک به هم (در حد یکی دو روز) باشد.اندازه ­گیری NT استاندارد باید در Print بزرگ بوده و نمای Midsagittal رعایت گردد. نکته قابل ذکر اینکه NB جزء معیارهای Basic اسکرین نیست اما به طور روتین درخواست سونوگرافی به صورت NT, NB نوشته می­شود و در مواقعی که بررسی NB مقدور نمی­شود یا Uncertain است باعث نگرانی و سردرگمی مادر و پزشک می­شود. بنابراین خواهشمند است در صورت سونوگرافی غربال­گری در سه ماهه اول تنها NT درخواست شود.با پروتکل ذکر شده در آزمایشگاه و Risk Factor به دست آمده، مادران به سه دسته تقسیم می­شوند:بیماران Low Risk تنها نیاز به سونوگرافی کنترل در ۲۰ هفتگی دارند.گروه Intermediate بایستی مورد بررسی Soft Marker سونوگرافی قرار گیرند که شامل NB، جریان دریچه تریکوسپید، جریان داکتوس ونوزوس است. با معیارهای جدید، ریسک مجدداً محاسبه می­شود که اگر ۱/۱۰۰ شد  سونوگرافی ۲۰ هفتگی و اگر ۱/۱۰۰ شد آمنیوسنتز و یا CVS اندیکاسیون دارد.دسته سوم High Risk  مستقیماً جهت آمنیوسنتز و CVS معرفی می­شوند. اگر آمنیوسنتز مثبت شد که مراحل بعدی انجام می­شود اما اگر منفی شد در ۱۴-۱۶w آنومالی اسکن و اکوی قلب انجام می­شود. اگر باز نتیجه منفی شد در صورت NT↑   تست­های ژنتیک و عفونی و در صورت NT↓ آنومالی اسکن و اکو مجدداً در ۲۰-۲۲w انجام می­شود.مجدداً یادآوری می­شود که: در سونوگرافی­های Basic، تنها NT مورد نیاز است.بررسی Advanced سونوگرافی تنها در مراکز Referral قابل انجام است. در موارد High Risk در بررسی­های اولیه و Intermediate با میزان  خطر  ۱/۱۰۰ پس از محاسبه Soft Marker آمنیوسنتز ضروریست.