4- سونوگرافی چهار بعدی (4D)

سونوگرافی سه بعدی (3D) و چهار بعدی (4D)
سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی تكنیكی است كه عمدتاً در بررسی‌های جنینی استفاده می‌گردد. سونوگرافی معمول جنین دو بعدی (2D) است كه تصویر حاصل از رفت و برگشت امواج صوتی غیرقابل شنیدن روی مونیتور شكل گرفته و در بررسی سلامت جنین مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگر امواج ارسالی در چند جهت به سمت جنین فرستاده و دریافت گردد، تصویر حاصل پس از بازسازی كامپیوتر سونوگرافی 3D & 4D خواهد بود.
اختلاف بین این دو در عدم رویت حركت جنین در 3D و ثبت حركت در 4D – البته با سرعت كمتر از واقع به علت زمان محاسبات كامپیوتر دستگاه- می‌باشد. به همین علت و نیاز به سرعت بالای پردازش و نیاز به پروب‌های ویژه، هزینه 4D‌نسبت به 3D‌ واضحاً بالاتر است. گرچه هنوز اثر قطعی آسیب‌رسانی برای سونوگرافی 3D  و 4D تعریف نشده است، اما توصیه می‌شود كه روش فوق تنها با توصیه پزشك انجام گیرد.
ماهیت فیزیكی سونوگرافی 2D، 3D و 4D یكی است، اما نكات قابل اهمیت مدت زمان تصویربرداری،‌شدت امواج و تعداد دفعات بررسی است.
1.    از نظر زمان بهتر است مدت آن كمتر از 30 دقیقه باشد. البته هنوز زمان حداكثر ایمن برای این نوع سونوگرافی تعیین نشده است.
2.    شدت امواج نباید از استاندارد FDA بیشتر باشد. البته دستگاه‌های جدید به نحوی تنظیم گردیده‌اند كه از این میزان نگذرند.
3.    از نظر تعداد، توصیه می‌شود كه این نوع سونوگرافی بیش از یك‌بار در ماه صورت نگیرد.
از آنجایی كه سونوگرافی جنین ناكامل برای مادر ایجاد استرس می‌كند (چون تصاویر كامل و قابل دركی به دست می‌آید)، توصیه می‌شود سونوگرافی 3D و 4D قبل از 17 هفتگی انجام نشود.
به هر حال، بزرگترین آسیب ناشی از سونوگرافی‌های فوق احساس ایمنی كامل است، كه نیاز مادر به بررسی‌های پیش از زایمان را كاهش می‌دهد و می‌تواند موجب عوارض جبران ناپذیر گردد.
یكی از عللی كه مادران جهت انجام سونوگرافی 3D و 4D مراجعه می‌كنند تعیین جنسیت زودرس جنین است.گرچه امكان تئوریك تعیین جنسیت از 12 هفتگی وجود دارد، اما صحت آن از 16 هفتگی به 99%        می‌رسد. در بسیاری از مراكز، كنترل جنسیت در 20 هفتگی انجام می‌شود. از این بابت بین سونوگرافی 2D و 3D و 4D اختلاف واضحی وجود ندارد.
زمان ایده‌آل برای سونوگرافی 3D و 4D بین 26 تا 30 هفتگی است. هرچند بررسی‌های زودتر و دیرتر از موعد فوق نیز گاهی توصیه می‌شود. البته از 32 هفتگی به علت نزول جنین در لگن و كاهش مایع آمنیوتیك امكان سونوگرافی فوق شدیداً كاهش می‌یابد.
توصیه می‌شود كه، مادران از یك هفته قبل از سونوگرافی مایعات كافی بنوشند تا میزان مایع آمنیوتیك      مناسب‌تر باشد.
استفاده‌های دیگر سونوگرافی 3D & 4D:
•    یكی دیگر از استفاده‌های سونوگرافی‌های فوق در بررسی موقعیت پروب حین جایگذاری تخم در رحم در مكان مناسب حین IVF می‌باشد.
•    استفاده دیگر آن جهت تعیین موضع دقیق Intervention  جهت بلوك عصب محیطی است.
•    سونوگرافی 4D از پرینه برای بررسی موضع، میزان و گسترش پارگی اسفنكتر آنال در زنان زایمان اول نیز از موارد جدید مورد استفاده می‌باشد.

با احترام
دكتر علیرضا سمنانی
متخصص رادیولوژی و سونوگرافی و CT-Scan
فلوشیپ Interventional Radiology